Airbnb στις ελληνικές πόλεις: Τι μας είπαν 944 συμπολίτες μας
36.365 ψήφοι αποκαλύπτουν τα σημεία σύγκλισης στο ζήτημα των βραχυχρόνιων μισθώσεων
Σήμερα μοιράζομαι μαζί σας μια εκτενή ανάλυση της δημόσιας διαβούλευσης που πραγματοποιήσαμε για την Airbnb πέρσι τον Νοέμβριο. Το white paper συντάχθηκε με επικεφαλή τον Γιάννη Κερκεμέζο, μέλος της ομάδας της Astylab και Επίκουρο Καθηγητή Εφαρμοσμένων Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Erasmus του Ρότερνταμ, με εξειδίκευση στη Στρατηγική καθώς και στα Οικονομικά του Ανταγωνισμού και των Μεταφορών. Μαζί με τον Γιάννη προετοιμάζουμε μια νέα συζήτηση Polis με θέμα 'Δημόσιος χώρος και στάθμευση στην πόλη', η οποία θα ξεκινήσει τις επόμενες εβδομάδες.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον Στέφανο Τύρο (Postdoctoral Fellow at Harvard Business School) και την Κατερίνα Κατμαδά (Υποψήφια διδάκτορα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με αντικείμενο έρευνας τις ψηφιακές πλατφόρμες για τη συμμετοχή των πολιτών και μέλος της Astylab) για την ανατροφοδότησή τους στο κείμενο.
Στο παρόν white paper, εξετάζεται η επίδραση της βραχυχρόνιας μίσθωσης μέσω Airbnb στην ελληνική οικονομία και τις τοπικές κοινωνίες. Μέσα από μια διαδικτυακή διαβούλευση με την πλατφόρμα Polis, αναλύθηκαν οι απόψεις 944 συμμετεχόντων για τη ρύθμιση της Airbnb στα αστικά κέντρα της Ελλάδας. Η ανάλυση ανέδειξε δύο βασικές ομάδες απόψεων: υποστηρικτές της ελεύθερης λειτουργίας της αγοράς και εκείνους που ζητούν αυστηρότερη ρύθμιση. Παρά τις διαφορές, εντοπίστηκαν κοινές αντιλήψεις σε θέματα όπως τα κίνητρα για μακροχρόνιες μισθώσεις, η διαχείριση κενών ακινήτων, η ανάγκη για κοινωνική κατοικία, καθώς και η μείωση των αρνητικών εξωτερικοτήτων, όπως η ανεξέλεγκτη αύξηση των ενοικίων και η αδικία στην κατανομή των κοινών πόρων. Η χρήση ψηφιακών εργαλείων διαβούλευσης όπως το Polis αναδεικνύει την αποτελεσματικότητα του δημόσιου διαλόγου σε ένα ορισμένο πλαίσιο, ενισχύοντας τη διαφάνεια, την ενσωμάτωση διαφορετικών απόψεων και τον συμμετοχικό διάλογο. Αυτό οδηγεί στην ενημέρωση και διαμόρφωση ρυθμιστικών πλαισίων που είναι πιο εφαρμόσιμα, εξισορροπώντας έτσι πιο αποτελεσματικά φαινομενικά αντικρουόμενες ανάγκες.
1. Η Airbnb στην Ελλάδα
Η βραχυχρόνια μίσθωση μέσω της πλατφόρμας Airbnb έχει μεταμορφώσει την αγορά ακινήτων και τον τουρισμό, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε τοπικό επίπεδο, επηρεάζοντας σημαντικά τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες. Με περισσότερες από 8 εκατομμύρια ενεργές καταχωρήσεις σε πάνω από 100.000 πόλεις παγκοσμίως, η Airbnb επιτρέπει στους ανθρώπους να νοικιάζουν ολόκληρα σπίτια ή δωμάτια σε τουρίστες, προωθώντας έτσι την οικονομία του διαμοιρασμού.
Στην Ελλάδα, η Airbnb έχει επίσης καταγράψει σημαντική παρουσία. Με πάνω από 130.000 ενεργές καταχωρήσεις αυτή τη στιγμή, η πλατφόρμα επικεντρώνεται κυρίως σε τουριστικά κέντρα όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, καθώς και σε δημοφιλή νησιά όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Airbnb, το 2022 οι βραχυχρόνιες ενοικιάσεις συνέβαλαν 579 εκατομμύρια ευρώ στην ελληνική οικονομία, ενισχύοντας τις τοπικές επιχειρήσεις και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Επιπλέον, η βραχυχρόνια μίσθωση είναι μια ευκαιρία για το 70% των Ελλήνων οικοδεσποτών να διατηρήσουν ένα οικογενειακό σπίτι ή να κερδίσουν επιπλέον εισόδημα από ένα εξοχικό. Μάλιστα, σε πρόσφατη έρευνα της Airbnb (η οποία δεν είναι πλέον διαθέσιμη online), το 52% των οικοδεσποτών δήλωσαν ότι οι ενοικιάσεις τους βοήθησαν να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες οικονομικές πιέσεις λόγω πληθωρισμού και τα καθημερινά έξοδα.
Ωστόσο, η επιτυχία της πλατφόρμας συνοδεύεται από προκλήσεις και αντιδράσεις, οδηγώντας σε έντονες συζητήσεις και ρυθμιστικές παρεμβάσεις. Η πιο πρόσφατη αφορά τους περιορισμούς της κυβέρνησης σε κεντρικές περιοχές της Αθήνας, όπως το Κουκάκι και τα Εξάρχεια, όπου από την 1η Ιανουαρίου του 2025 απαγορεύονται νέες καταχωρήσεις στην πλατφόρμα. Η Airbnb και η βραχυχρόνια μίσθωση γενικότερα κατηγορούνται για τη διόγκωση των ενοικίων, την εκτόπιση των ντόπιων και την ενίσχυση του υπερτουρισμού, με τις συνεπαγόμενες αρνητικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες.
Τον Μάιο του 2024, στην Αθήνα υπήρχαν 11.906 ενεργές καταχωρήσεις για ολόκληρα διαμερίσματα (1 Airbnb ανά 54 κατοίκους), ενώ στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν 3.966 ενεργές καταχωρήσεις (1 Airbnb ανά 80 κατοίκους). Το 68% των οικοδεσποτών στην Αθήνα και το 65% στη Θεσσαλονίκη διαχειρίζονται περισσότερα από ένα ακίνητο, με τις πρώτες 20 καταχωρήσεις να αντιπροσωπεύουν το 6% στην Αθήνα και το 25% στη Θεσσαλονίκη του συνόλου. Τα καταλύματα αυτά συγκεντρώνονται κυρίως σε τουριστικές περιοχές των κέντρων των πόλεων, καθιστώντας τις περιοχές αυτές λιγότερο προσβάσιμες και ελκυστικές για τον τοπικό πληθυσμό.
Η Αθήνα εμφάνισε το 2023 τη μεγαλύτερη αύξηση στις τιμές κατοικιών σε όλη την Ευρώπη, με τις τιμές των διαμερισμάτων να αυξάνονται κατά 11,8% το τρίτο τρίμηνο του 2023 σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2022. Αυτές οι αυξήσεις τιμών επιτείνουν τη στεγαστική κρίση στη χώρα, καθώς το 2021 οι Έλληνες δαπανούσαν ήδη το 34,2% του διαθέσιμου εισοδήματός τους σε στέγαση, το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ, έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου του 18,9%.
Η άνοδος της Airbnb και της βραχυχρόνιας μίσθωσης έχει κατηγορηθεί από πολλούς ως ένας από τους παράγοντες αυτής της κρίσης. Έρευνα στην Πορτογαλία έδειξε ότι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις οδήγησαν σε αύξηση 34% στην αξία των ακινήτων και 10,9% στα ενοίκια, κυρίως σε τουριστικές περιοχές στα ιστορικά κέντρα των πόλεων. Παράλληλα, στη Βαρκελώνη, μια αύξηση κατά 1% στις βραχυχρόνιες μισθώσεις σχετίστηκε με αύξηση 4% στις τιμές των μακροχρόνιων ενοικίων, υποδεικνύοντας μια συσχέτιση μεταξύ της ανάπτυξης της Airbnb και της αύξησης των ενοικίων.
Οι ανησυχίες για την τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα έχουν εκφραστεί από διάφορους φορείς, όπως ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) και το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι ξενοδόχοι πιθανόν να ωφελούνται άμεσα από τη μείωση των καταχωρήσεων Airbnb, καθώς ο μειωμένος ανταγωνισμός μπορεί να αυξήσει τη ζήτηση για παραδοσιακά καταλύματα. Παράλληλα όμως, έντονες ανησυχίες έχουν εκφραστεί και από φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενώ συχνές και έντονες είναι οι αντιδράσεις από τους κατοίκους των περιοχών που επηρεάζονται περισσότερο από τη βραχυχρόνια μίσθωση.
Μέχρι σήμερα, οι παρεμβάσεις για την Airbnb στην Ελλάδα περιορίζονται κυρίως σε φορολογικά μέτρα εισπρακτικού χαρακτήρα. Δεν έχουν εφαρμοστεί περιορισμοί, όπως όριο στις ημέρες ενοικίασης, στον αριθμό κατοικιών ανά πόλη ή γειτονιά, ή κίνητρα για μακροχρόνιες μισθώσεις. Η πρόσφατη απαγόρευση νέων εγγραφών στο μητρώο ακινήτων για βραχυχρόνιες μισθώσεις σε περιοχές του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, σε συνδυασμό με φορολογικά κίνητρα για επιστροφή ακινήτων στη μακροχρόνια μίσθωση, δείχνουν βέβαια μια διάθεση για αυστηροποίηση του πλαισίου.
Στην Ευρώπη, βλέπουμε ήδη παραδείγματα πόλεων που έχουν υιοθετήσει αυστηρότερα μέτρα. Η Φλωρεντία απαγόρευσε πλήρως τις νέες βραχυχρόνιες μισθώσεις, ενώ παρέχει κίνητρα για την απελευθέρωση υφιστάμενων ακινήτων στη μακροχρόνια μίσθωση. Στο Παρίσι, οι ενοικιάσεις κύριας κατοικίας περιορίζονται σε 120 ημέρες ετησίως, ενώ στη Βιέννη και στο Λονδίνο το όριο είναι 90 ημέρες και στο Άμστερνταμ 30. Η Πορτογαλία έχει σταματήσει εντελώς την έκδοση νέων αδειών εντός των πόλεων. Σε πολλές πόλεις υπάρχουν μητρώα διαμερισμάτων, φορολογείται το εισόδημα και σε ορισμένες περιπτώσεις επιβάλλονται δημοτικά τέλη. Σε λιγότερες πόλεις υπάρχει επίσης περιορισμός στον αριθμό βραχυχρόνιων μισθώσεων ανά γειτονιά.
Παρά τις σημαντικές συνεισφορές της Airbnb στην οικονομία, τα ανοιχτά ζητήματα επομένως παραμένουν. Οι τοπικές κοινωνίες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν την εκτόπιση των μόνιμων κατοίκων, την αύξηση των τιμών των ενοικίων και τις αλλαγές στη δυναμική των γειτονιών τους. Οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης και οι κυβερνήσεις καλούνται να βρουν μια ισορροπημένη λύση που να λαμβάνει υπόψη τόσο τα οφέλη όσο και τις αρνητικές επιπτώσεις της πλατφόρμας. Η ανάγκη για κατάλληλες ρυθμίσεις και κίνητρα είναι περισσότερο επίκαιρη από ποτέ, ώστε να προστατευτούν οι μόνιμοι κάτοικοι και να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των τοπικών κοινοτήτων, ενώ παράλληλα να διατηρηθούν τα οικονομικά οφέλη των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Αλλά κατά πόσο είναι αυτό δυνατόν;
2. Ψηφιακή συμμετοχικότητα και το εργαλείο Polis
Για να αντιμετωπίσουμε τα ζητήματα που προκαλούνται από την παρουσία της Airbnb, είναι απαραίτητο να ξεπεράσουμε παραδοσιακά εργαλεία διαβούλευσης, όπως οι κλειστές συναντήσεις φορέων, που είναι συνήθως στατικές, περιορισμένες σε συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων και δεν λαμβάνουν πάντα υπόψη διαφορετικές φωνές. Αντί για την αποτύπωση μεμονωμένων απόψεων, χρειάζεται η συλλογή ενός ευρύτερου κοινωνικού αισθήματος σε πραγματικό χρόνο, που ενισχύει τη διαφάνεια και επιτρέπει τη συμμετοχή διαφορετικών ομάδων στη συζήτηση, όπως οι κάτοικοι, οι επιχειρήσεις και οι τουρίστες.
Εδώ έρχονται τα ψηφιακά συμμετοχικά μέσα διαβούλευσης, όπως το Polis, που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνά μας, προσφέροντας μια λύση. Η μεγάλη δύναμη του Polis είναι η δυνατότητά του να αναδεικνύει τις κοινές απόψεις μέσα από μεγάλες ποσότητες δεδομένων, προσφέροντας στους φορείς χάραξης πολιτικής σαφή εικόνα για τα σημεία συμφωνίας και διαφωνίας. Αυτό διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων, ενσωματώνοντας μια πιο ολοκληρωμένη, συμμετοχική διαδικασία.
Ιδιαίτερα για θέματα όπως οι επιπτώσεις της βραχυχρόνιας μίσθωσης, με τις αλλαγές στις γειτονιές και στις τιμές των ενοικίων να είναι συνεχείς, τέτοια εργαλεία προσφέρουν τη δυνατότητα για ενημερωμένη προσαρμογή πολιτικών και του ρυθμιστικού πλαισίου, ακόμη και σε πραγματικό χρόνο. Αυτό εξασφαλίζει ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι δίκαιες και βασίζονται στις τρέχουσες ανάγκες, απαραίτητο συστατικό στην εύρεση μιας ισορροπίας μεταξύ κοινωνικής δικαιοσύνης και οικονομικών οφελών.
2.1. Η περίπτωση της Uber στην Ταϊβάν
Πριν συνεχίσουμε τη συζήτησή μας για την Airbnb, θα κάνουμε μια παρένθεση για να εξετάσουμε την περίπτωση της Uber στην Ταϊβάν και τη χρήση του εργαλείου Polis, το οποίο θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα πώς τέτοιες διαδικτυακές πλατφόρμες μπορούν να διαχειριστούν συγκρούσεις και να ενισχύσουν τη συμμετοχή του κοινού.
Το 2013, η εφαρμογή UberX έφτασε στην Ταϊβάν και από την αρχή της λειτουργίας της ήταν πολύ δημοφιλής με το κοινό. Ωστόσο, οι παραδοσιακοί οδηγοί ταξί έχαναν πελάτες και υπήρξε μεγάλη διαμάχη γύρω από τη λειτουργία της. Οι οδηγοί ταξί και πολλά μέλη του κοινού θεώρησαν ότι η Uber είχε αθέμιτο πλεονέκτημα λόγω των χαμηλότερων χρεώσεων και του διαφορετικού φορολογικού συντελεστή σε σχέση με τις τοπικές εταιρείες. Το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών της Ταϊβάν τη θεώρησε εταιρεία μεταφορών και την διέταξε να υπακούσει τους ίδιους νόμους με τα ταξί, κάτι που η Uber αρχικά αρνήθηκε να κάνει. Η επικοινωνία μεταξύ της Uber και του Υπουργείου ήταν προβληματική και η ιδιαιτερότητα της Uber ως εταιρεία τεχνολογίας δημιούργησε προκλήσεις για τις παραδοσιακές πολιτικές προσεγγίσεις.
Για το λόγο αυτό, η τότε υπουργός ψηφιακών υποθέσεων της Ταϊβάν, κάλεσε μια κοινότητα με την ονομασία g0v (gov zero) να υποστηρίξει την κυβέρνηση στην αντιμετώπιση του ζητήματος. Η g0v είναι μια τεχνολογική κοινότητα αφιερωμένη στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά με βασικές αξίες τη διαφάνεια των πληροφοριών, τα ανοικτά δεδομένα και την ανοικτή συνεργασία. Βασική δραστηριότητά της είναι η ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων για την υποστήριξη μιας πιο ανοικτής διακυβέρνησης.
Η λύση που έδωσε η g0v ήταν μια νέα διαδικασία συμμετοχής του κοινού που ονομάστηκε vTaiwan. Τον Αύγουστο του 2015, η vTaiwan φιλοξένησε την υπόθεση της Uber. Συγκεντρώνοντας πολίτες και ενδιαφερόμενους φορείς που εκπροσωπούσαν διαφορετικές απόψεις για το ζήτημα, η διαδικασία σχεδιάστηκε για να υποστηρίξει την ανοιχτή και διαφανή διαβούλευση, εξετάζοντας τι συνιστά δίκαιη ρύθμιση της Uber σε σχέση με τις ανταγωνιστικές τοπικές υπηρεσίες.
Το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για αυτή τη διαδικασία ονομάζεται Polis. Χρησιμοποιώντας προηγμένη στατιστική και μηχανική μάθηση, το Polis συλλέγει, αναλύει και κατανοεί σε πραγματικό χρόνο τι σκέφτονται μεγάλες ομάδες ανθρώπων, με τα δικά τους λόγια. Είναι λογισμικό ανοικτού κώδικα και, πλέον, έχει χρησιμοποιηθεί σε όλο τον κόσμο από κυβερνήσεις, ακαδημαϊκούς, μέσα ενημέρωσης και πολίτες. Η βασική λειτουργία της πλατφόρμας είναι η άντληση ιδεών από το πλήθος και η συγκέντρωση κοινών αξιών και προτιμήσεων. Στοχεύει στη συνοχή (σε τι συμφωνούμε όλοι ήδη), όχι στη σύγκλιση (πως μπορούμε να φτάσουμε να συμφωνήσουμε σε κάτι). Είναι μια διαβούλευση που παράγει μια ατζέντα για συζήτηση όσο το πρόβλημα ακόμα ορίζεται, με ερωτήσεις που δεν έχουν διαμορφωθεί κεντρικά πριν αυτή ξεκινήσει.
Πιο συγκεκριμένα, το Polis είναι μια πλατφόρμα, στην οποία οι συμμετέχοντες υποβάλλουν σύντομα σχόλια, τα οποία στη συνέχεια αποστέλλονται ημιτυχαία σε άλλους συμμετέχοντες για να ψηφίσουν κάνοντας κλικ στο ‘συμφωνώ’, ‘διαφωνώ’ ή ‘δεν απαντώ’. Αν κάποιος θέλει να προσθέσει κάτι στη συζήτηση, μπορεί να κάνει ένα νέο σχόλιο. Δεν υπάρχει κουμπί απάντησης, καθώς αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε προσωπικές επιθέσεις, που είναι μη εποικοδομητικές. Το Polis αναλύει όλες τις ψήφους στα σχόλια και αναδεικνύει οπτικά σε ποιες απόψεις υπάρχει συναίνεση και σε ποιες όχι. Παρουσιάζει σε έναν χάρτη το φάσμα των απόψεων, δηλαδή τόσο το χάσμα μεταξύ των διαφόρων ομάδων, όσο και τα σημεία όπου αυτές συναντιούνται.
Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας που κράτησε 4 εβδομάδες, 4.500 άτομα συμμετείχαν και ψήφισαν 145 σχόλια. Στην αρχή, προέκυψαν γρήγορα δύο μεγάλες ομάδες. Μία υπέρ της Uber και μία άλλη (διπλάσια σε μέγεθος) που ήταν κατά της. Η g0v είχε αποφασίσει ότι για να προχωρήσει μια ιδέα στο επόμενο στάδιο, αυτό της ερμηνείας των αποτελεσμάτων, θα έπρεπε να συγκεντρώσει το 80% της αποδοχής όλων των συμμετεχόντων. Αυτό ώθησε τους συμμετέχοντες να κάνουν πιο μετριοπαθείς δηλώσεις για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των δύο ομάδων. Στο τέλος της διαδικασίας προέκυψαν 6 σχόλια που μάζεψαν αυτό το ποσοστό. Υπήρξε γενική συναίνεση σχετικά με την ανάγκη ρύθμισης της UberX και την προστασία των καθιερωμένων δημόσιων και ιδιωτικών μεταφορών.
Αυτές οι 6 συστάσεις έγιναν η ατζέντα μιας συζήτησης με ακαδημαϊκούς, εμπειρογνώμονες, πολίτες και εκπροσώπους της Ένωσης Οδηγών Ταξί της Ταϊπέι, της Uber και των Υπουργείων Μεταφορών και Επικοινωνιών, και Οικονομικών. Η συνάντηση συνδύασε τα αποτελέσματα του Polis με πιο λεπτομερείς συζητήσεις, επιτρέποντας την ανάπτυξη συγκεκριμένων προτάσεων. Οι προτάσεις αυτές διαμορφώθηκαν σε ένα προσχέδιο νόμου και στάλθηκαν στο κοινοβούλιο. Αντιμέτωπη με την πίεση του κοινού και τη συναίνεση γύρω από τα αιτήματα, η Uber αποδέχτηκε σχεδόν όλες τις συστάσεις πριν από την έναρξη της νομοθετικής διαδικασίας. Μετά από αυτή την επιτυχή πιλοτική εφαρμογή του Polis, δεκάδες θέματα έχουν συζητηθεί μέσω του vTaiwan, με τη συμμετοχή να έχει αυξηθεί και τις διαδικασίες εμπλοκής του κοινού να έχουν επεκταθεί.
3. Η δημόσια συζήτηση της Astylab για την Airbnb
Τον Νοέμβριο του 2023, η Astylab χρησιμοποίησε το Polis για το θέμα της παρουσίας της Airbnb στα μεγάλα αστικά μας κέντρα. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, 944 συμμετέχοντες υπέβαλαν 176 σχόλια, τα οποία ψήφισαν 36.365 φορές.
Στη συζήτηση αναδύθηκαν δύο ομάδες με διακριτές ψηφοφορικές συμπεριφορές. Η πρώτη ομάδα εκφράζει αντίθεση προς την εφαρμογή κεντρικών ρυθμίσεων στη λειτουργία της Airbnb, ενώ η δεύτερη ομάδα, με σχεδόν διπλάσιο μέγεθος (σημειώνεται ότι αυτό δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα την αναλογία στην κοινωνία), εστιάζει στην ανάγκη διαθεσιμότητας διαμερισμάτων για μακροχρόνια μίσθωση και υποστηρίζει τη ρύθμιση της Airbnb ως μέσο αύξησης της προσφοράς αυτών των καταλυμάτων.
Υποθετικά, αν οι δύο ομάδες συζητούσαν σε άλλο περιβάλλον, όπως σε δημόσιους χώρους ή πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, είναι πιθανό να αναγνώριζαν το ιδεολογικό χάσμα και να κατέληγαν σε απομόνωση, ενισχύοντας τις ακραίες θέσεις και σχηματίζοντας αρνητικές αντιλήψεις η μία για την άλλη.
Ωστόσο, η χρήση του Polis στη δημόσια συζήτηση για την Airbnb δεν ακολούθησε αυτό το μοτίβο. Όταν τα σχόλια εστιάζουν σε πρακτικές προτάσεις, παρατηρείται συχνά σύγκλιση των απόψεων και υιοθέτηση παρόμοιων ψηφοφορικών συμπεριφορών. Αυτό υποδηλώνει ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες διαλόγου, όπως το Polis, μπορούν να προάγουν πιο κατασταλαγμένο και συμφιλιωτικό διάλογο μεταξύ φαινομενικά αντίθετων ομάδων, οδηγώντας σε πιο ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες λύσεις.
4. Η ανάλυσή μας
Η δημόσια συζήτηση μέσω της πλατφόρμας Polis ανέδειξε διαφορές αλλά και σημαντικές κοινές αντιλήψεις ανάμεσα στις δύο βασικές ομάδες που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας: α) τους υποστηρικτές της ελεύθερης λειτουργίας της αγοράς βραχυχρόνιων μισθώσεων και β) τους υποστηρικτές της ρύθμισης των μισθώσεων.
4.1. Οι υποστηρικτές της ελεύθερης λειτουργίας
Η πρώτη ομάδα, αποτελούμενη από 266 συμμετέχοντες, εστιάζει στη διατήρηση των οικονομικών ελευθεριών και αντιτίθεται στις αυστηρές ρυθμίσεις για την Airbnb. Τα μέλη της πιστεύουν ότι η αγορά μπορεί να αυτορυθμιστεί και επομένως δεν χρειάζονται παρεμβάσεις στις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Σύμφωνα με αυτούς, η Airbnb προσφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη και πρέπει να υποστηριχθεί χωρίς περιορισμούς.
Το 80% της ομάδας συμφωνεί ότι δεν χρειάζονται έλεγχοι στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν πολλά κενά ακίνητα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν καλύτερα για να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα στη μακροχρόνια στέγαση. Το επιχείρημα βασίζεται στην αντίληψη ότι τα ακίνητα αυτά αποτελούν κρίσιμο απόθεμα κατοικιών που μπορεί να αξιοποιηθεί καλύτερα χωρίς περιττούς περιορισμούς στην βραχυχρόνια μίσθωση. Επιπλέον, το 63% πιστεύει ότι η Airbnb συνεισφέρει σημαντικά στην ελληνική οικονομία.
Το 70% της ομάδας θεωρεί ότι η αγορά θα αυτορυθμιστεί χωρίς την ανάγκη κρατικών παρεμβάσεων, πιστεύοντας ότι προσφορά και ζήτηση μπορούν να βρουν ισορροπία και να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της αγοράς χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις. Μεγάλη πλειοψηφία της ομάδας (82%) διαφωνεί με τη φορολόγηση των Airbnb με υψηλότερους συντελεστές σε σχέση με τις αστικές μισθώσεις και με την επιβολή περιορισμών στον αριθμό ακινήτων που διατίθενται για βραχυχρόνια μίσθωση, όπως μέσω επιθυμητής αναλογίας Airbnb και μόνιμων κατοικιών ανά περιοχή.
4.2. Οι υποστηρικτές της ρύθμισης
Η δεύτερη ομάδα, αποτελούμενη από 512 συμμετέχοντες, υποστηρίζει την ανάγκη ρύθμισης των βραχυχρόνιων μισθώσεων για την προστασία των τοπικών κοινοτήτων και των μόνιμων κατοίκων. Τα μέλη της ομάδας θεωρούν ότι την Airbnb ως έναν παράγοντα που αυξάνει τα ενοίκια και εκτοπίζει τους μόνιμους κατοίκους.
Το 78% των μελών αυτής της ομάδας θεωρεί ότι η Airbnb τροφοδοτεί μια παρασιτική οικονομία που εκτοπίζει τους μόνιμους κατοίκους για να μετατρέψει τις πόλεις σε θεματικά πάρκα γρήγορου κέρδους. Επίσης, το 82% πιστεύει ότι η Airbnb δεν είναι υγιής για την οικονομία και διαφωνεί με την άποψη ότι αποτελεί ένα μοχλό οικονομικής ανάπτυξης. Αυτές οι ανησυχίες επικεντρώνονται στην αρνητική επίδραση της Airbnb στην κοινωνική δομή των πόλεων και στις επιπτώσεις της οικονομικής κερδοσκοπίας.
Το 86% επίσης πιστεύει ότι πρέπει να οριστεί αναλογία Airbnb προς μόνιμες κατοικίες ανά περιοχή για να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα στη μακροχρόνια κατοικία. Επιπλέον, το 93% της ομάδας θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη μακροχρόνια μίσθωση και την επέκταση των μόνιμων κατοίκων. Αυτές οι απόψεις αντικατοπτρίζουν την επιδίωξη προστασίας των τοπικών κοινοτήτων, ακόμη και εις βάρος των τουριστικών εσόδων και άλλων οικονομικών οφελών που συνοδεύουν τη βραχυχρόνια μίσθωση.
4.3. Κοινές Αντιλήψεις και Συμπεράσματα
Παρά τις διαφορές τους, οι δύο ομάδες κατέληξαν σε ορισμένες κοινές αντιλήψεις που μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για τη διαμόρφωση πολιτικών. Υπήρξε γενική συναίνεση (77% των υποστηρικτών της ελεύθερης λειτουργίας και 73% των υποστηρικτών της ρύθμισης) ότι πρέπει να δοθούν φοροελαφρύνσεις ή άλλα κίνητρα στους ιδιοκτήτες που προσφέρουν τα ακίνητά τους για μακροχρόνια μίσθωση σε περιοχές υπό πίεση. Αυτή η συναίνεση υπογραμμίζει την ανάγκη για μέτρα στήριξης των μόνιμων κατοίκων και διασφάλισης προσιτής στέγης.
Η πλειοψηφία (91% των υποστηρικτών της ελεύθερης λειτουργίας και 86% των υποστηρικτών της ρύθμισης) συμφώνησε επίσης ότι πρέπει να υπάρξει έλεγχος στη χρήση των κενών ακινήτων και να δοθούν κίνητρα για την αξιοποίησή τους για μακροχρόνιες μισθώσεις. Αυτό δείχνει την ανάγκη για αποτελεσματική διαχείριση αχρησιμοποίητων ακινήτων, ώστε να αντιμετωπιστεί η έλλειψη στέγης και να βελτιωθεί η αποδοτικότητα της αγοράς κατοικίας.
Ενδιαφέρον είναι ότι μια σημαντική πλειοψηφία και των δύο ομάδων (75% των υποστηρικτών της ελεύθερης λειτουργίας και 56% των υποστηρικτών της ρύθμισης) διαφωνεί με την επιβολή προστίμων για κενά ακίνητα. Παράδειγμα τέτοιων μέτρων εφαρμόζεται ήδη σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως στο Άμστερνταμ, όπου οι ιδιοκτήτες που διατηρούν κενά ακίνητα για περισσότερο από έξι μήνες χωρίς άδεια κινδυνεύουν με πρόστιμα έως 9.000 ευρώ. Επιπλέον, ο δήμος συμφωνεί με τους ιδιοκτήτες σε ένα σχέδιο χρήσης του κτιρίου, που περιλαμβάνει τις απαραίτητες εργασίες για να καταστεί κατοικήσιμο, την ενοικίαση σε αγοραίες τιμές και την προσωρινή ενοικίαση αν το ακίνητο προορίζεται για πώληση ή ανακαίνιση. Αυτή η πολιτική στοχεύει στη μείωση της έλλειψης κατοικιών και στην προώθηση της διαθεσιμότητας προσιτής στέγης, με σκοπό τη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι οι δύο ομάδες συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό στην ανάγκη για κοινωνική κατοικία και στη μείωση αρνητικών εξωτερικοτήτων, όπως η ανεξέλεγκτη αύξηση των ενοικίων και η αδικία στην κατανομή των κοινών πόρων (π.χ., όταν οι κάτοικοι δεν επωφελούνται από τις υποδομές και υπηρεσίες της κοινότητας). Αυτό αναδεικνύει μια κοινή κατεύθυνση για την ανάπτυξη πολιτικών που διασφαλίζουν την προσβασιμότητα σε προσιτή στέγαση για όλους τους πολίτες, όπως και την προστασία των κοινοχρήστων χώρων, όπως οι πολυκατοικίες.
Συγκεκριμένα, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων (78% των υποστηρικτών της ελεύθερης λειτουργίας και 91% των υποστηρικτών της ρύθμισης) συμφώνησε ότι οι ιδιοκτήτες πρέπει να συμμετέχουν στα έξοδα της πολυκατοικίας και να μη συμπεριφέρονται ως free-riders. Η κοινή αυτή θέση δείχνει την αναγνώριση της ευθύνης που έχουν οι ιδιοκτήτες προς τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Παρόμοια, μια μεγάλη πλειοψηφία (83% των υποστηρικτών της ελεύθερης λειτουργίας και 95% των υποστηρικτών της ρύθμισης) πιστεύει ότι σε περιοχές με έλλειψη στέγης, κρίσιμα επαγγέλματα, όπως καθηγητές και γιατροί, πρέπει να έχουν προτεραιότητα στη στέγαση.
Αυτή η ανάλυση δείχνει ότι, παρά τις διαφορές, υπάρχει περιθώριο συναίνεσης και συνεργασίας, ιδίως όσον αφορά την ανάγκη για κατάλληλες ρυθμίσεις που θα προστατεύσουν τις τοπικές κοινότητες και θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα των πόλεων μας. Αυτό αποδεικνύει πως η χρήση εργαλείων, όπως το Polis, με μια διαδικασία που εστιάζει σε πρακτικές λύσεις και προάγει τον υγιή διάλογο χωρίς πόλωση, μπορεί να οδηγήσει σε πιο εφαρμόσιμες και βιώσιμες λύσεις στα αστικά ζητήματα και όχι μόνο.
 |
|