Πολεοσκόπιο, 2025-03-14

2 δισ. ευρώ για να κάνουμε τα σπίτια ακόμα πιο ακριβά | Τα οικονομικά του Δήμου Αθηναίων σε γραφήματα | Αύξηση των τροχαίων δυστυχημάτων στην Ελλάδα

Καλώς ήρθατε στο Πολεοσκόπιο, μια διεβδομαδιαία συλλογή ειδήσεων και συνδέσμων για τις πόλεις, την ανάπτυξή τους και τους ανθρώπους που τις κατοικούν.

Τα 3 βασικά

1. 2 δισ. ευρώ για να κάνουμε τα σπίτια ακόμα πιο ακριβά

Το πρόγραμμα "Σπίτι μου ΙΙ" προκάλεσε αυξήσεις άνω του 10% στις ζητούμενες τιμές κατοικιών στο κέντρο της Αθήνας. Χωρίς τα στεγαστικά προγράμματα, εκτιμάται ότι οι τιμές θα είχαν μειωθεί κατά 20-25%, ιδιαίτερα μετά τον περιορισμό της επενδυτικής ζήτησης λόγω αύξησης του ορίου της "χρυσής βίζας" σε 800.000 ευρώ. Οι επενδύσεις σε κατοικίες έχουν συρρικνωθεί από 10,8% του ΑΕΠ προ κρίσης σε μόλις 2,3% σήμερα και μόλις ένα στα πέντε ακίνητα αγοράζεται με στεγαστικό δάνειο. Οι μόνοι που αγοράζουν είναι όσοι έχουν μετρητά.

Ποιος να το 'λεγε; Οποιοσδήποτε έχει κάνει πρώτο έτος οικονομικών. Όταν επιδοτείς τη ζήτηση χωρίς αντίστοιχη αύξηση της προσφοράς, απλώς τροφοδοτείς τον πληθωρισμό στις τιμές με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος του οικονομικού οφέλους της επιδότησης να καταλήγει στις τσέπες των πωλητών ακινήτων και όχι των αγοραστών που υποτίθεται ότι το πρόγραμμα προσπαθεί να βοηθήσει.

Την ίδια στιγμή, πόλεις διεθνώς αντιμετωπίζουν το στεγαστικό με αύξηση της προσφοράς. Η Νέα Υόρκη με το σχέδιο "City of Yes" αναμορφώνει τους πολεοδομικούς κανονισμούς για τη δημιουργία 80.000 νέων κατοικιών σε 15 χρόνια, επιτρέποντας ψηλότερα κτίρια κοντά στα μέσα μεταφοράς, μειώνοντας τις απαιτήσεις για χώρους στάθμευσης και διευκολύνοντας τη μετατροπή γραφείων σε κατοικίες. Στο Όστιν, τα ενοίκια μειώθηκαν κατά 22% από την κορύφωσή τους το 2023 μετά την προσθήκη σχεδόν 50.000 νέων διαμερισμάτων (αύξηση 14% στην προσφορά) και σημαντικών μεταρρυθμίσεων, όπως μείωση ελάχιστων διαστάσεων οικοπέδων και κατάργηση απαιτήσεων στάθμευσης.

Το Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης ενέκρινε μεταρρύθμιση που επιτρέπει την κατασκευή κτιρίων έως τεσσάρων ορόφων σε ολόκληρη την πόλη, αυξάνοντας τις προβλεπόμενες νέες κατοικίες από μόλις 350 σε 4.880 για τα επόμενα 15 χρόνια. Το Λος Άντζελες, με την πρωτοβουλία "Small Lots, Big Impacts", αξιοποιεί 24.000 μικρά κενά οικόπεδα για τη δημιουργία προσιτών κατοικιών, ενώ η Ατλάντα μετέτρεψε 40 εμπορευματοκιβώτια σε προσωρινές κατοικίες σε μόλις τέσσερις μήνες με προσιτό ενοίκιο και σχεδιάζει άλλες 500 μονάδες.

Το νέο πρόγραμμα "Κοινωνική Αντιπαροχή" που δρομολογεί η κυβέρνηση κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, στοχεύοντας στην αξιοποίηση δημόσιων ακινήτων μέσω συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για την κάλυψη στεγαστικών αναγκών ευάλωτων ομάδων. Τουλάχιστον 30% των κατοικιών που θα κατασκευαστούν θα διατεθούν ως κοινωνικές κατοικίες με χαμηλό ενοίκιο και δυνατότητα μελλοντικής αγοράς. Ωστόσο, η κλίμακα παραμένει περιορισμένη, με μόλις 1.000 διαμερίσματα να προβλέπονται και τα πρώτα να είναι διαθέσιμα σε 20 μήνες - πολύ λίγα για να επηρεάσουν ουσιαστικά την αγορά, αλλά τουλάχιστον στη σωστή κατεύθυνση.

2. Τα οικονομικά του Δήμου Αθηναίων σε γραφήματα

Στο DataForGreece οπτικοποίησαμε 39.098 γραμμές οικονομικών στοιχείων του Δήμου Αθηναίων για την εικοσαετία 2005-2024. Τα δεδομένα, που εντοπίστηκαν μέσω δημοσιεύματος του Inside Story σε μια ξεχασμένη ιστοσελίδα του Δήμου, παρουσιάζουν αναλυτικά προϋπολογισμούς και πληρωμές ανά υπηρεσία και κατηγορία δαπάνης. Ο Δήμος είναι σε φάση μετάβασης σε νέο σύστημα και είναι πιθανό πως, με την ολοκλήρωση αυτής, η ανανέωση των στοιχείων θα διακοπεί.

Το 2024 ο Δήμος ξόδεψε €468εκ. για 643χιλ. κατοίκους ή αλλιώς €727 ανά άτομο.

3. Αύξηση των τροχαίων δυστυχημάτων στην Ελλάδα

Τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν αύξηση στα θανατηφόρα τροχαία στην Ελλάδα, με τον αριθμό των νεκρών να φτάνει τους 665 το 2024, αποτελώντας το υψηλότερο ποσοστό της τελευταίας πενταετίας και αντιστρέφοντας την καθοδική τάση της περιόδου 2010-2020.

Κύριες αιτίες: υπερβολική ταχύτητα, αλκοόλ, χρήση κινητού, μη χρήση ζώνης και κράνους. Χαρακτηριστικό της παραβατικότητας είναι η καταγραφή 160 παραβιάσεων ερυθρού σηματοδότη ημερησίως σε ένα μόνο φανάρι, ενώ μόλις το 10% των πίσω επιβατών φορούν ζώνη.

Ο νέος ΚΟΚ, σε αναμονή από το 2019, προβλέπει τιμωρία του οδηγού αντί του οχήματος, κατηγοριοποίηση παραβάσεων και μείωση ορίου ταχύτητας στα 30 χλμ/ώρα, ενώ οι ειδικοί τονίζουν την ανάγκη για καλύτερη αστυνόμευση, περισσότερες κάμερες, εκστρατείες ενημέρωσης και βελτίωση του οδικού δικτύου.

Για εμένα, το τελευταίο είναι το πιο σημαντικό. Στην Ολλανδία, οι οδικές αρχές μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνες για ατυχήματα εάν ο οδικός σχεδιασμός τους είναι χειρότερος από μια γνωστή, εμπειρικά ασφαλέστερη εναλλακτική λύση. Το Ελσίνκι μηδένισε τους θανάτους στο δρόμο με στενές λωρίδες και φυσικά εμπόδια (π.χ. δέντρα). Πρέπει να μεταφερθεί μέρος της ευθύνης στους αρμόδιους σχεδιασμού και τεχνικών έργων.

Ελλάδα

• [📹] Δύο ντοκιμαντέρ του οικοσυστήματος αστικής προόδου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. “Το πρωτότυπο” για την αναβίωση ενός κλειστού διατηρητέου της Αθήνας από το Communitism και οι “Ρωγμές Πρασίνου” για τη συνδημιουργία του πρώτου αστικού Βρώσιμου Δάσους στην Ελλάδα από την Μαμαγαία.

• Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης δημιουργεί την εφαρμογή "mystreet" για την καταγγελία αυθαίρετης κατάληψης κοινόχρηστων χώρων.

• Σχέδια του Δήμου Αθηναίων για δίκτυο ποδηλατοδρόμων 15 χιλιομέτρων με 50 σημεία φόρτισης ηλεκτρικών ποδηλάτων στο πλαίσιο του προγράμματος Smart Cities, με προϋπολογισμό 2,5 εκατομμύρια ευρώ και χρονοδιάγραμμα υλοποίησης εντός των επόμενων 4-5 μηνών για το ψηφιακό μέρος και 2026-27 για την πλήρη ανάπτυξη των υποδομών.

• Ίδρυση και Λειτουργία στο Δήμο Αιγάλεω Γραφείου Στέγασης & Ενεργειακής Φτώχειας και Κόμβου Συνδιαβίωσης.

• Το 1912, μόνο το 25% των 160.000 κατοίκων της Θεσσαλονίκης ήταν ελληνόφωνοι χριστιανοί. Περίπου 50.000 μουσουλμάνοι, μαζί με σημαντικές μειονότητες Βούλγαρων, Αρμενίων και Λεβαντίνων ζούσαν επίσης σε αυτή την πρώην εβραϊκή πόλη. Η ιστορία και οι πολιτικές που μας έφτασαν στο σήμερα.

• Τα βιβλιοπωλεία ως καρδιά της γειτονιάς και χώροι αποδοχής και ελεύθερης σκέψης.

Αστική ζωή

• Η πρόσβαση σε δημόσια στέγαση στη Σιγκαπούρη, όπου το 90% του πληθυσμού ζει στο δικό του σπίτι, προσανατολίζεται στην ιδέα της ενθάρρυνσης των ανθρώπων να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένεια. Η περιορισμένη προσφορά, η αύξηση των τιμών, και η δυνατότητα κέρδους αλλάζουν το παιχνίδι για τους νέους Σιγκαπουριανούς. Η λύση της πόλης; Να χτίσουν πολλά νέα σπίτια.

• Μελέτη για το Χιούστον αποκαλύπτει ότι οι κάτοικοι θα πλήρωναν έως 5% της αξίας της κατοικίας τους για να περιοριστεί η πυκνότητα δόμησης στη γειτονιά τους, οι γειτονιές με υψηλότερα εισοδήματα και μεγαλύτερο ποσοστό λευκών κατοίκων δείχνουν ισχυρότερη αντίσταση στην αύξηση της πυκνότητας (NIMBY), και πως τελικά αυτά οδηγούν σε περιορισμό της προσφοράς κατοικιών κατά 28,7%.

• Το ίδρυμα Open Philanthropy εγκαινίασε ένα νέο τριετές ταμείο ύψους $120 εκατομμυρίων για την υποστήριξη πολιτικών που σχετίζονται με το κίνημα "αφθονίας" (abundance movement), με στόχο τη μείωση των ρυθμιστικών εμποδίων στην κατασκευή υποδομών και κατοικιών, φέρνοντας το κίνημα YIMBY (Yes-in-My-Backyard) κάτω από την ομπρέλα του αποτελεσματικού αλτρουισμού.

• Η Culdesac Tempe, η πρώτη γειτονιά χωρίς αυτοκίνητα στις ΗΠΑ, λειτουργεί επιτυχώς δύο χρόνια μετά το άνοιγμά της με 288 διαμερίσματα και 300 κατοίκους, προσφέροντας δωρεάν ηλεκτρικά ποδήλατα και κάρτες μετακίνησης, σε ενοίκια συγκρίσιμα με την τοπική αγορά.

  

• Το Χάμιλτον του Οντάριο δημιούργησε μια πρωτοποριακή συνεργασία με τρία τοπικά εκπαιδευτικά ιδρύματα για την ενσωμάτωση φοιτητών στην επίλυση αστικών προβλημάτων, με αποτέλεσμα πάνω από 4.100 φοιτητές να συνεισφέρουν περισσότερες από 90.000 ώρες εργασίας, αναπτύσσοντας σχεδόν 250 λύσεις για τις προκλήσεις της πόλης, συμπεριλαμβανομένου ενός σημαντικού σχεδίου βιώσιμης στέγασης.

• Οι μεγάλες πόλεις αντιμετωπίζουν σημαντικές θερμοκρασιακές διαφορές σε σχέση με τις γύρω περιοχές, με τη Μαδρίτη να είναι 8,5°C θερμότερη από τα περίχωρά της, ενώ εφαρμόζουν ποικίλες λύσεις όπως φύτευση χιλιάδων δέντρων στο Παρίσι, ψυχρά πεζοδρόμια στο Φοίνιξ που μειώνουν τη θερμοκρασία έως 6,6°C και πράσινους διαδρόμους στο Λονδίνο που επιτυγχάνουν μείωση 3-8°C κατά τους καύσωνες.

• Η αναβάθμιση του οδικού φωτισμού της Φιλαδέλφειας με 34.374 νέα φωτιστικά LED σε 13.275 οδικά τμήματα οδήγησε σε σημαντική μείωση της εγκληματικότητας, με 15% λιγότερα νυχτερινά εγκλήματα στους δρόμους και 21% μείωση στα περιστατικά ένοπλης βίας, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 5% της συνολικής μείωσης βίας με όπλα σε ολόκληρη την πόλη.

• Ο ηλεκτρικός κατασκευαστικός εξοπλισμός αναδύεται ως μια ήσυχη επανάσταση, με μηχανήματα έως και 75% πιο αθόρυβα από τα πετρελαιοκίνητα, μειώνοντας τις εκπομπές ρύπων κατά 5-10% στις πόλεις και περιορίζοντας τις επιπτώσεις στη δημόσια υγεία των 48.000 νέων καρδιαγγειακών περιστατικών ετησίως στην ΕΕ που σχετίζονται με την έκθεση σε θόρυβο.

• Το πρόγραμμα Pay-It-Forward της Κωνσταντινούπολης, μια ψηφιακή πλατφόρμα που επιτρέπει στους κατοίκους να βοηθούν ανώνυμα γείτονες με λογαριασμούς και βασικές ανάγκες, έχει διανείμει 12 εκατομμύρια δολάρια και 17.416 πακέτα βοήθειας από το 2020, με 210 πόλεις παγκοσμίως να εκδηλώνουν ενδιαφέρον για υιοθέτηση του μοντέλου.

• Τα νοικοκυριά ενός ατόμου αποτελούν πάνω από το 50% των κατοικιών σε πόλεις όπως το Βερολίνο, το Παρίσι και το Όσλο και προβλέπεται να αυξηθούν 128% μεταξύ 2000-2030. Πως επηρεάζει αυτό το γεγονός τις αγορές κατοικίας και τις απαιτήσεις του αστικού σχεδιασμού;

• Η συγκατοίκηση μεταξύ ηλικιωμένων ιδιοκτητών και νεότερων ενοικιαστών αναδύεται ως λύση στην αμερικανική στεγαστική κρίση, με 54 εκατομμύρια αχρησιμοποίητα υπνοδωμάτια και 60% των σπιτιών να διαθέτουν τουλάχιστον ένα επιπλέον δωμάτιο.

• Οι "οικο-συνοικίες" (ecodistricts) προσφέρουν ένα βιώσιμο μοντέλο αστικής ανάπτυξης με κτίρια μεσαίου ύψους 4-8 ορόφων που επιτυγχάνουν παρόμοια πυκνότητα με ουρανοξύστες, ενώ εξασφαλίζουν μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, ποικιλομορφία κατοικιών και προσαρμοστικότητα στην κλιματική αλλαγή μέσω περισσότερων ανοιχτών χώρων και μικρότερης εξάρτησης από το αυτοκίνητο.

• Σας έχω γράψει για τη σύνδεση κρουαζιέρας και ουρμπανισμού. Τώρα δείτε πως κατασκευάζεται ένα κρουαζιερόπλοιο και κάντε περισσότερες συνδέσεις.

Βιώσιμη κινητικότητα

• Το πρόγραμμα διοδίων κυκλοφοριακής συμφόρησης της Νέας Υόρκης απέφερε καθαρά έσοδα 37,5 εκατομμύρια τον πρώτο μήνα λειτουργίας του. Η κυκλοφορία μειώθηκε κατά 10%. Τα παράπονα για κορναρίσματα μειώθηκαν κατά 69%. Η κοινή γνώμη για τα διόδια κυκλοφοριακής συμφόρησης της Νέας Υόρκης βελτιώνεται, με την αντίθεση να μειώνεται από 51% σε 40% σε επίπεδο πολιτείας από τον Δεκέμβριο, ενώ στην πόλη της Νέας Υόρκης, το 42% των κατοίκων πλέον υποστηρίζει τα διόδια ενώ το 35% τα απορρίπτει, αντιστρέφοντας τα ποσοστά του Δεκεμβρίου.

• Ο Δήμαρχος του Λονδίνου ξεκίνησε διαβούλευση για την πεζοδρόμηση της Oxford Street που συνεισφέρει 25 δισεκατομμύρια λίρες ετησίως στην οικονομία της πόλης, παρά την αποτυχία παρόμοιας προσπάθειας το 2018 λόγω αντιδράσεων κατοίκων που ανησυχούν για την εκτροπή της κυκλοφορίας σε γειτονικούς δρόμους.

  

• Ένα χρόνο μετά την επέκταση της Ζώνης Εξαιρετικά Χαμηλών Εκπομπών (ULEZ) του Λονδίνου, τα επίπεδα διοξειδίου του αζώτου μειώθηκαν κατά 4,8% στα προάστια και 27% σε ολόκληρη την πόλη, ενώ το 97% των οχημάτων πλέον συμμορφώνονται με τα πρότυπα εκπομπών, χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στην επισκεψιμότητα ή τις δαπάνες των καταναλωτών στις επηρεαζόμενες περιοχές.

• Η Νορβηγία, όπου το 96% των νέων οχημάτων είναι ηλεκτρικά αλλά αποτελούν μόλις το ένα τρίτο του συνολικού στόλου, σχεδιάζει "ζώνες μηδενικών εκπομπών" σε μεγάλες πόλεις στοχεύοντας τα επαγγελματικά οχήματα, όπου το 70% των νέων πωλήσεων εξακολουθούν να είναι πετρελαιοκίνητα.

• Έρευνα από το Μιλγουόκι αποκαλύπτει ότι οδηγοί από γειτονιές υψηλού εισοδήματος χτυπούν δυσανάλογα συχνά πεζούς από περιοχές χαμηλότερου εισοδήματος (46% έναντι 41%), με τους οδηγούς από τις πλουσιότερες περιοχές να εμπλέκονται κατά 4,6 φορές συχνότερα σε τέτοιες συγκρούσεις.

• Οι σύγχρονες πόλεις εφαρμόζουν αρχές σχεδιασμού εμπειρίας χρήστη (UX) στα συστήματα προσανατολισμού, με πρωτοβουλίες όπως το Bristol Legible City να αποδεικνύουν πως η ιεραρχία πληροφοριών, η συνεπής σήμανση και τα ψηφιακά εργαλεία βελτιώνουν την προσβασιμότητα και προωθούν την ενεργή μετακίνηση.

  

Τεχνολογία

• Η νέα έκθεση για την Προηγμένη Εναέρια Κινητικότητα (ιπτάμενα αυτοκίνητα) προβλέπει αγορά 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2040 και προτείνει συγκεκριμένες πολιτικές για τις απαραίτητες υποδομές.

• Η Συγκοινωνιακή Αρχή της Νέας Υόρκης πειραματίστηκε με έξι κινητά τηλέφωνα Google Pixel προσαρτημένα σε βαγόνια μετρό που συνέλεξαν 335 εκατομμύρια μετρήσεις και 1.200 ώρες ήχου, εντοπίζοντας το 92% των ελαττωμάτων στις γραμμές με κόστος σημαντικά χαμηλότερο από τις παραδοσιακές μεθόδους επιθεώρησης.

• Η πρώτη πολυώροφη 3D-εκτυπωμένη κατοικία της Αυστραλίας ολοκληρώνεται σε πέντε εβδομάδες αντί για τους 13 μήνες που απαιτεί μια συμβατική κατασκευή, έχει 25-30% χαμηλότερο κόστος και μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

• Η Waypoint Transit αναπτύσσει τεχνητή νοημοσύνη που αυτοματοποιεί τις μελέτες πολεοδομικού σχεδιασμού.

• Η μεθοδολογία Building Information Modeling (BIM) επιτρέπει την ψηφιακή αναπαράσταση κτιρίων πριν την κατασκευή τους, μειώνοντας τα σφάλματα οδικών χαράξεων κατά 40% και τις αντιδράσεις κατοίκων κατά 25%

• Οι έξυπνες πόλεις το 2025 θα χαρακτηρίζονται από πέντε κύριες τάσεις: σχεδιασμό με προτεραιότητα στην υγεία, έξυπνη κινητικότητα με προβλέψεις κυκλοφοριακής συμφόρησης, ψηφιακά δίδυμα για προσομοίωση πολεοδομικών αλλαγών, τεχνητή νοημοσύνη για διαχείριση πόρων και ψηφιακές ταυτότητες για πρόσβαση σε αστικές υπηρεσίες.

• Η Κόρδοβα της Αργεντινής έχει αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα έξυπνης πόλης με 1.500 ανακαινισμένους πράσινους χώρους, 1.700 μέτρα υπερυψωμένου ποδηλατόδρομου, το πρώτο ταμείο GovTech στη Λατινική Αμερική και ψηφιακές πλατφόρμες που παρέχουν στους πολίτες πρόσβαση σε αστικές υπηρεσίες σε πραγματικό χρόνο.

---

---