Πολεοσκόπιο, 2025-02-11
Donald Shoup (1938-2025) | Η μαύρη τρύπα της συγκοινωνιακής πολιτικής | Στεγαστική γνωστική ασυμφωνία
Καλώς ήρθατε στο Πολεοσκόπιο, μια διεβδομαδιαία συλλογή ειδήσεων και συνδέσμων για τις πόλεις, την ανάπτυξή τους και τους ανθρώπους που τις κατοικούν.
Τα 3 βασικά
1. Donald Shoup (1938-2025)
Ο Donald Shoup, ο επιφανέστερος ερευνητής παγκοσμίως στη διαχείριση στάθμευσης, απεβίωσε στις 6 Φεβρουαρίου 2025. Η έρευνά του απέδειξε πως το 30% της κυκλοφορίας στα κέντρα των πόλεων προέρχεται από οδηγούς που ψάχνουν για στάθμευση, ενώ η θεωρία του για το 85% πληρότητας ως το βέλτιστο ποσοστό κατάληψης θέσεων στάθμευσης έχει υιοθετηθεί από εκατοντάδες πόλεις παγκοσμίως.
Ο «Shoup Dogg» άλλαξε ριζικά τον τρόπο που οι πόλεις αντιμετωπίζουν τη στάθμευση. Καθηγητής στο UCLA για σχεδόν 50 χρόνια, ο Shoup υποστήριξε πως η "δωρεάν στάθμευση" έχει τεράστιο κόστος για τις πόλεις. Το βιβλίο του "The High Cost of Free Parking" (2005) αποτέλεσε σημείο καμπής στην αστική πολιτική, αποδεικνύοντας πως οι ελάχιστες απαιτήσεις στάθμευσης αυξάνουν το κόστος στέγασης και ενθαρρύνουν την εξάρτηση από το αυτοκίνητο.
Οι τρεις βασικές προτάσεις του:
Τιμολόγηση της παρόδιας στάθμευσης με βάση τη ζήτηση
Επιστροφή των εσόδων στις γειτονιές για τοπικές βελτιώσεις
Κατάργηση των ελάχιστων απαιτήσεων στάθμευσης για νέα κτίρια
Από τον Σουπ εμπνεύστηκαν γενιές πολεοδόμων («Shoupistas») που προωθούν τις ιδέες του παγκοσμίως. Ακόμη και σήμερα, πόλεις όπως το Σαν Φρανσίσκο και η Σάντα Μόνικα εφαρμόζουν τις προτάσεις του για δυναμική τιμολόγηση και βιώσιμη στάθμευση. Μπορείτε να τον ακούσετε να μιλάει για τα παραπάνω σε αυτό το podcast από το 2023.
2. Η μαύρη τρύπα της συγκοινωνιακής πολιτικής
Οι Αθηναίοι χάνουν 100 ώρες ετησίως στην κίνηση με κόστος 1.500 ευρώ ανά οδηγό, ενώ η μέση ταχύτητα στο κέντρο μειώθηκε κατά 11-17% την τελευταία τριετία. Όμως μην ανησυχείτε, ο Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων στην ημερίδα του προτείνει τη λύση: δέκα νέα οδικά έργα. Την ίδια ακριβώς λύση που εφαρμόζουμε εδώ και 50 χρόνια με τεράστια επιτυχία. Για ποιο λόγο χρειαζόμαστε ξανά σωτηρία; Μήπως γιατί η Αττική Οδός, που θα έλυνε τα προβλήματα, τελικά απλά γέμισε κι αυτή;
Όταν ο Robert Moses κατασκεύασε τις νέες γέφυρες της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του 1930, κάθε μία γέμιζε μέσα σε λίγους μήνες μέχρι κορεσμού, χωρίς να ανακουφίζει την κίνηση στις παλιές γέφυρες. Οι μηχανικοί της Νέας Υόρκης είχαν μείνει άφωνοι προσπαθώντας να εξηγήσουν το φαινόμενο. Ενενήντα χρόνια μετά, η απάντηση είναι πλέον επιστημονικά τεκμηριωμένη και αποτελεί παγκόσμιο αξίωμα: τα νέα οδικά έργα δεν λύνουν το πρόβλημα - το επιδεινώνουν δημιουργώντας νέα κίνηση. Το φαινόμενο ονομάζεται "επαγόμενη ή προκαλούμενη ζήτηση".
Η λογική είναι απλή: η αύξηση της χωρητικότητας ενός δρόμου προσελκύει περισσότερους οδηγούς. Κάποιοι που χρησιμοποιούσαν δημόσια συγκοινωνία επιστρέφουν στο αυτοκίνητο, άλλοι επιλέγουν να μετακομίσουν μακρύτερα επειδή "τώρα υπάρχει καλός δρόμος", και σταδιακά η νέα χωρητικότητα εξαντλείται, συχνά αφήνοντας την κατάσταση χειρότερη από πριν. Αυτό δεν σημαίνει πως τα νέα έργα δεν μπορεί να είναι χρήσιμα, σημαίνει όμως πως δεν είναι λύση για την κίνηση.
Υπάρχει μόνο ένας αποδεδειγμένος τρόπος να περιοριστεί η κίνηση: η υιοθέτηση μέτρων που αποθαρρύνουν τη χρήση ΙΧ. Αλλά είναι σίγουρα πιο εύκολο, κερδοφόρο και δημοφιλές να υπόσχεσαι νέους δρόμους παρά να εφαρμόζεις λύσεις που πραγματικά λειτουργούν.
3. Στεγαστική γνωστική ασυμφωνία
“Το Χ% των Αθηναίων / Θεσσαλονικιών θεωρεί πως τα ενοίκια είναι υπερβολικά υψηλά, αλλά το Ψ% αντιτίθεται στην ανέγερση νέων πολυκατοικιών στη γειτονιά του.” Πόσο μαντέυετε πως είναι αυτά τα ποσοστά;
Πρόκειται για ένα κλασικό παράδειγμα του πώς το μυαλό μας μπορεί να διατηρεί ταυτόχρονα δύο αντικρουόμενες πεποιθήσεις: θέλουμε φθηνή στέγη αλλά όχι νέα κτίρια ή ψηλά κτίρια ή (το λινκ της εβδομάδας) λιγότερες μονοκατοικίες. Το αποτέλεσμα; Κάπως σαν την κίνηση παραπάνω: πόλεις παγιδευμένες σε ένα φαύλο κύκλο όπου όλοι συμφωνούν για το πρόβλημα αλλά κανείς δεν δέχεται τη λύση.
Περισσότερα ενδιαφέροντα πράγματα
Ελλάδα
471.785 παραβάσεις του ΚΟΚ βεβαιώθηκαν από τη Δημοτική Αστυνομία της Αθήνας το 2024.
Έχετε καφέ κάδο κοντά σας; Παρά το γεγονός ότι το 46% των απορριμμάτων είναι οργανικά, η διαχείρισή τους παραμένει περιορισμένη, με εξαιρέσεις όπως τον Δήμο 3Β που συλλέγει 750 τόνους ετησίως με καθαρότητα 97,5% και τον Δήμο Χαλανδρίου με 1.300 τόνους και καθαρότητα 85%. Η Αθήνα συλλέγει μόλις 400 τόνους μηνιαίως με 1.000 κάδους συνολικά.
Ένα σύντομο ιστορικό του πως έχουμε καταφέρει να φτιάξουμε στην Αθήνα μόλις 10 χλμ. ποδηλατόδρομων από τα 230 χλμ. που προβλέπει το Ρυθμιστικό Σχέδιο της πόλης (ΡΣΑ). Τώρα που προκηρύχθηκε διαγωνισμός για νέο ΡΣΑ τι λέτε να γίνουν αυτά τα χιλιόμετρα; Η κύρια προτεραιότητα της αναθεώρησης φαίνεται να είναι η εκ των υστέρων ενσωμάτωση του "κυβερνητικού πάρκου" στην ΠΥΡΚΑΛ και η εξυπηρέτηση του Ελληνικού.
Η μεταμόρφωση της Σταδίου και της Ομόνοιας.
Το 2023 φτάσαμε τα 539 αυτοκίνητα/1.000 κατοίκους από 489 επιβατικά αυτοκίνητα/1.000 κατοίκους το 2019. Σε απόλυτα νούμερα η αύξηση είναι 365.000 αυτοκίνητα. Πέρσι πουλήθηκαν 17.000 ηλεκτρικά.
Οι αστικοί μελισσοκόμοι της Αθήνας.
Αστική ζωή
Η αστική διάχυση στις ΗΠΑ δεν είναι αποτέλεσμα ούτε της ελεύθερης αγοράς ούτε του κεντρικού σχεδιασμού, αλλά προϊόν μιας ισχυρής συμμαχίας δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1920.
Επίσης στις ΗΠΑ, οι επιθέσεις με αυτοκίνητα προκαλούν 2.600 θανάτους και 16.000 τραυματισμούς ετησίως (100 αυτοκίνητα καταλήγουν μέσα σε καταστήματα κάθε μέρα), με τις πόλεις να επενδύουν σημαντικά ποσά σε προστατευτική υποδομή, αναζητώντας την ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και προσβασιμότητας.
Το Βερολίνο, όπου το 84% των νοικοκυριών νοικιάζει, βιώνει πρωτοφανή κρίση στέγασης με αύξηση ενοικίων 21,2% το 2023.
Σε πόλεις της νότιας Ευρώπης, η μετατροπή διαμερισμάτων σε τουριστικά καταλύματα αφήνει μεμονωμένους κατοίκους σε κτίρια γεμάτα τουρίστες.
Οι τοπικές κυβερνήσεις στις ΗΠΑ υιοθετούν μια νέα προσέγγιση στρατηγικού προϋπολογισμού που συνδυάζει τεχνητή νοημοσύνη, προσομοίωση σεναρίων και συμμετοχή των πολιτών.
Με το ποσοστό κενών γραφείων να ξεπερνά το 20% στις ΗΠΑ, εταιρείες μετατρέπουν κενούς χώρους σε κάθετες φάρμες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Πύργο του Κάλγκαρι που μετέτρεψε 6.000τ.μ. σε φάρμα παραγωγής φρούτων και λαχανικών, μειώνοντας την απόσταση μεταφοράς από τα 2.400χλμ του μέσου προϊόντος σε λιγότερο από 16χλμ.
Ο Τραμπ αλλάζει πολιτικές 60 ετών στα ομοσπονδιακά κτίρια, τροποποιώντας τις διαδικασίες ανάθεσης έργων και επιβάλλοντας κλασικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.
Νέο "παθητικό" σχολικό συγκρότημα 13.500 τ.μ. στο Μπρούκλιν συνδυάζει δημοτικό και λύκειο σε ένα κτίριο που καταναλώνει 75% λιγότερη ενέργεια από τα συμβατικά σχολεία, με κόστος κατασκευής 150 εκατ. δολάρια, αποδεικνύοντας πως η πυκνή δόμηση μπορεί να συνδυαστεί με την περιβαλλοντική απόδοση.
Πόλεις παγκοσμίως υιοθετούν διαπερατά οδοστρώματα για τη διαχείριση όμβριων υδάτων, με τη Μελβούρνη να συλλέγει 790.000 λίτρα ετησίως σε έκταση 482τ.μ. και τη Νέα Υόρκη να απορροφά 49 εκατομμύρια λίτρα στο Κουίνς.
Υπέροχο infographic. Το Χονγκ Κονγκ διατηρεί την παραδοσιακή χρήση σκαλωσιών από μπαμπού με 2.479 εγγεγραμμένους τεχνίτες, προσφέροντας 6 φορές ταχύτερη ανέγερση και 12 φορές ταχύτερη αποσυναρμολόγηση από το ατσάλι.
Βιώσιμη κινητικότητα
Η Ολλανδία έχει σχεδόν εξαλείψει τις λακκούβες μέσω ενός συστήματος υψηλής φορολόγησης βαρέων οχημάτων (π.χ. £1,465 ετησίως για Porsche Cayenne ή £902 για Audi Q3) και προληπτικής συντήρησης με πρόβλεψη φθοράς 30 ετών στο μέλλον για κάθε 100 μέτρα δρόμου.
Το Βιετνάμ εφαρμόζει δραστικά μέτρα για την οδική ασφάλεια με πρόστιμα που φτάνουν τα 1.500 δολάρια (υπερβαίνοντας τον μηνιαίο μισθό πολλών κατοίκων), οδηγώντας σε αύξηση των εσόδων από κλήσεις κατά 35% και μείωση της κατανάλωσης μπύρας κατά 25%, ενώ παράλληλα επεκτείνει το σύστημα επιτήρησης από 20.000 σε 60.000 κάμερες στην πρωτεύουσα.
Η ζώνη χαμηλών ρύπων του Μπράντφορντ (22,4 τ.χλμ.), η δεύτερη μεγαλύτερη στην Αγγλία, μείωσε τις επισκέψεις σε γιατρούς για αναπνευστικά προβλήματα κατά 25% και για καρδιακά κατά 24% στον πρώτο χρόνο λειτουργίας της, εξοικονομώντας 30.700 λίρες μηνιαίως για το σύστημα υγείας.
Τα πρώτα στοιχεία από την εφαρμογή του ορίου 30 χλμ/ώρα στην Ουαλία δείχνουν μείωση 28% στους τραυματισμούς και 10 λιγότερους θανάτους σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, με το τρίτο τρίμηνο του 2024 να καταγράφει το χαμηλότερο αριθμό ατυχημάτων (410) από το 1979.
Η Διάταξη Κυκλοφορίας του Λος Άντζελες του 1925 μετέτρεψε ριζικά τους αμερικανικούς δρόμους από χώρους πεζών σε χώρους αυτοκινήτων, αυξάνοντας τα όρια ταχύτητας από 8-10 μίλια/ώρα σε 35 μίλια/ώρα και ποινικοποιώντας την ελεύθερη διάσχιση του δρόμου από πεζούς, με αποτέλεσμα την τετραπλάσια αύξηση των θανάτων από τροχαία (200.000) την επόμενη δεκαετία. Όχι πως κοιτάξαμε ποτέ πίσω.
Τεχνολογία
Μια πλατφόρμα τοπικών ενημερωτικών δελτίων που λειτουργεί από ένα άτομο χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη έχει επεκταθεί σε 355 πόλεις των ΗΠΑ, με ισχυρισμούς για 407.752 συνδρομητές.
Η Βιέννη επενδύει 20 δισεκατομμύρια ευρώ για να απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο, επεκτείνοντας το δίκτυο τηλεθέρμανσης από 200.000 σε 400.000 νοικοκυριά και αξιοποιώντας καινοτόμες πηγές θερμότητας, από γεωθερμία σε βάθος 3 χιλιομέτρων μέχρι την απορριπτόμενη θερμότητα εργοστασίων και κέντρων δεδομένων.
